Spatrand   van gevel

De zwarte spatrand die vaak bij eenvoudige wit gepleisterde huizen en boerderijen onderlangs de gevel loopt, lijkt bedoeld als een versimpelde uitvoering van de plint, die je ook wel bij gebouwen ziet. Maar de spatrand is een 'boerenslimheid': een witte gevel wordt vooral onderaan vuil wanneer je er langsrijdt met je kar, dwars door de plassen regenwater.
Het pleisteren van een gevel is meestal bedoeld om goedkope steen of sporen van verbouwingen aan het oog te onttrekken. Wanneer je de gevel daarna met kalk wit, dan lijkt het weer heel wat. Nette mensen deden dat ieder jaar weer opnieuw, net zoiets als de Grote Schoonmaak dus.
Waarom is de spatrand zwart? Omdat die vanouds niet zwart geschílderd is, maar geteerd. Teer is waterdicht, dus je beschermt de kwetsbare voet van de muur zo dus tegen het optrekken van het vocht. Op deze manier wordt ook nu nog vaak onder het maaiveld de steen beschermd. De betere uitvoering van dat idee is het metselen van een trasraam. Of, luxer nog, een voet van natuursteen. Die steekt dan vaak wat uit en zo komen we weer bij de plint.
Toen men de spatrand niet meer teerde, werd deze zwart geschilderd. Maar soms ook grijs: een imitatie van de grijze plint van natuursteen. Wie niet rijk is, moet slim zijn.

Tekst: Jean Penders (12-2010). Bronnen: zie literatuurlijst. Afbeelding: Jean Penders